Türkiye İş Bankası Müzesi: Bir Cumhuriyet Bankası Hikâyesi

Türkiye İş Bankası Müzesi, Eminönü’ne her gittiğimde uğramadan duramadığım bir müze. Müzede neler sergileniyor, gittiğinizde neler göreceksiniz fazla detaya inmeden anlatmaya çalışayım. Baştan söylemiş olayım, müzeyi gezmek ücretsiz. Cumhuriyetin ilk milli bankası Türkiye İş Bankası‘nın geçmişten bugüne hikayesinin yansıtılmasının yanında, zaman zaman da binanın giriş katında sergiler düzenleniyor.

14 Kasım 2007‘de açılan müzeden içeri girer girmez güler yüzlü iki güvenlik görevlisi karşılıyor sizi. Giriş kat haricinde, birinci kat ve bodrumdan oluşan müzeyi gezmeye birinci kattan başlıyorsunuz. Toplamda 11 sergi salonu ve bodrum katındaki bölümleri geziyorsunuz.

Normalde gezerken bütün detayları not almışım ama hepsini buraya yazıp da gezinin büyüsünü kaçırmayacağım. Diğer ziyaretlerimde bilgilendirme panolarını okumamıştım, bu sefer tek tek, yavaşça hepsini okuyorum. Her okuduğum metin sonrası heyecanım daha da artıyor. Bankanın tarihi arşivinin dijital ortama aktarımı için de büyük emek harcanmış. Ulusal sermaye oluşumu, sanayileşme sürecine katkı sağlanması gibi etkenler bir milli banka ihtiyacını doğurmuş ve 26 Ağustos 1924‘te İş Bankası kurulmuş.

“Bağımsızlık savaşının ardından ellerinde kalan sınırlı birikimlerini Gazi Mustafa Kemal’in önderliğinde sermaye olarak İş Bankası’na veren kurucu sermayedarlarımızı nimetle anıyoruz.”

Dışa bağımlılıktan kurtulmak için yapılan “kara elmas, ak şeker” gibi ilk yatırımları görünce insan duygulanıyor haliyle. Bursa İpekiş Fabrikası, şeker fabrikaları, kömür işletmeleri, 1935’de Beykoz’da kurulan Şişe ve Cam Fabrikaları…

İş Bankası Kumbaraları ve Çocukluğum

Kuruluş hikayesinden sonra kumbaralar karşılıyor beni. Benim jenerasyonumun büyük bir bölümünün İş Bankası kumbarası vardı sanırım. Ama benim bir metal, bir de mavi kumbaram vardı diye hatırlıyorum. Burada renk renk kumbaraları görünce kendimden geçiyorum. İş Bankası’na buradan seslenmiş olayım: Kumbaraları tekrar hayata geçirin! Kumbaraların, tasarruftan öte, banka ile çocuklar arasında sıkı bir bağ kurması açısından da önemi büyük.

Atatürk Salonu

Müzede Atatürk’e özel bir de Atatürk Salonu oluşturulmuş.

Salona girdiğimde açık, büyük bir defterle karşılıyorum. Defterin ortasında ise büyükçe atılmış bir imza… Atatürk’ün tablosunun tam altında bulunan bu defter, Atatürk’ün 22 Ekim 1929 tarihinde Ulus’taki Ankara Merkez Şubesi’ni ziyareti sırasında imzaladığı kasa yevmiyesi defteri.

1950 sonrası bankalar arası rekabet kızışıyor haliyle. Böylelikle hediye çekilişi yarışı başlıyor. Bunun yanıda promosyon malzemelerinde patlama yaşanıyor. Öyle ki, bu malzemeler için büyük bütçeler ayrılıyor. Takvimler, tükenmez kalem, zarf açacağı, pudra, demlik, çaydanlık, okul defteri, kitap, bardak takımları, kristal vazo, tütün tabakası bu malzemelerden sadece bazıları.

Türkiye İş Bankası Müzesi Reklamları

Reklamcılık okuduğum için bu bölümde diğer salonlara nazaran daha fazla kalıyorum. Sadece Türkçe değil Ermenice, Rumca, Fransızca yayınlarda da düzenli ilanlar verildiğini öğrenince şaşırıyorum. 1960’larda, yaşanan rekabet sonucu en büyük reklam harcamasını yapan sektör bankacılık haline geliyor. İlanların yanı sıra çıkartılan İş Dergisi, İş Gazetesi, Kumbara Dergisi, Köyüm Gazetesi de ajans işbirliğiyle yapılan çalışmalar arasında.

Salonun en sonunda yer alan eski televizyon ise her gelişimde önünde biraz daha fazla durduğum tek yer. İş Bankası’nın siyah beyaz eski reklamlarını uzun uzun seyrediyorum.

Geçmişten günümüze hızlı bir geçiş… Eski reklamlardan sonra güncel reklamlar karşılıyor beni. Döneminde en yüksek bina olan Levent’teki İş Kuleleri’nin bir maketi de yine sergilenenler arasında.

İstanbul’da biliyorsunuz bir Bankalar Caddesi (eski adıyla Voyvoda Caddesi) bulunuyor. İş Bankası’nın İstanbul’da açacağı şube için Galata ve Beyoğlu yerine Eminönü’nü tercih etme nedeni finansal açıdan oralarda şube açmasının imkansız olmasıymış.

Birinci katı gezdikten sonra yine giriş katına geri dönüyorum. Buradaki salonlarda İş Bankası’nda kullanılan çevirmeli ve ankesörlü telefonlar, daktilolar, İstanbul’daki ilk şubeye ait bazı mobilyalar ve eski eşyalar sergileniyor.

Kurumsal Sosyal Sorumluluk bölümünde ise basılan kitaplardan örnekler, satranca verilen önem, alınan madalyalar, ödüller, 81 ilde 81 orman projesi ile ilgili bilgiler yer alıyor.

Müzeyi her ziyaret edişimde nedense bodrum katına inmiyorum. Zira “Kasa Dairesi” levhasını görünce insan ister istemez, hırsızlık mı yapacak bu çocuk, ne işi var kasa dairesinde düşüncesine kapılıyor. Siz benim yaptığımı yapmayın, o bölümü de gezin.

Türkiye İş Bankası Müzesi Ziyaret Bilgileri

Türkiye İş Bankası Müzesi, Pazartesi günleri hariç her günü 10:00-18:00 saatleri arasında gezilebilir. Giriş ücretsiz. Müze nerede diye soracak olursanız eğer, Eminönü’nde Yeni Camii’nin tam çaprazında yer alıyor. Adres: Hobyar Mah. Bankacılar Cad. No:2 Bahçekapı Eminönü, İstanbul

Diğer maddeler için bkz.→ İstanbul’da Ölmeden Önce Yapılacaklar Listesi